TRANH CHẤP THỪA KẾ TIỀN BỒI THƯỜNG ĐẤT ĐƯỢC GIẢI QUYẾT RA SAO?

luatlongphan
Jul 25
8 min read

Tranh chấp thừa kế liên quan đến tiền bồi thường đất tuy không phổ biến như các tranh chấp thừa kế tài sản khác, nhưng lại sở hữu tính chất phức tạp cao, đòi hỏi sự hiểu biết kỹ càng về mặt pháp lý và hành chính. Lý do là bởi trong các trường hợp này, tài sản thừa kế không chỉ là đất đai mà còn là khoản tiền bồi thường phát sinh do việc thu hồi đất sau khi chủ sở hữu đất đã qua đời. Các vấn đề phát sinh thường liên quan đến xác định quyền sở hữu, quyền thừa kế, thủ tục hành chính về bồi thường đất và cả tranh chấp giữa các người thừa kế. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày chi tiết cách thức giải quyết các tranh chấp thừa kế về tiền bồi thường đất một cách toàn diện, từ việc xác định tài sản thừa kế đến quy trình khởi kiện và xét xử.

Giải quyết tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất

Tiền bồi thường do thu hồi đất có phải là di sản thừa kế không?

Theo quy định pháp luật hiện hành, việc bồi thường khi thu hồi đất có thể được thực hiện bằng việc giao đất có mục đích sử dụng tương đương. Trường hợp không có đất bồi thường tương ứng, người bị thu hồi đất sẽ nhận bồi thường bằng tiền. Mức bồi thường này được xác định dựa trên giá đất cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố quyết định tại thời điểm thu hồi đất.

Căn cứ theo Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015, “Di sản thừa kế là tài sản mà người chết để lại, bao gồm tài sản riêng của người đó và phần tài sản chung với người khác.” Vì vậy, khoản tiền bồi thường phát sinh do việc thu hồi đất của người đã mất được xác định là di sản thừa kế hợp pháp.

Quan điểm này còn được củng cố trong án lệ số 34/2020/AL, theo đó giá trị quyền sử dụng đất bị thu hồi vẫn được xem là tài sản và có thể được người có quyền thừa kế định đoạt bằng di chúc hoặc pháp luật. Ví dụ, quyền sử dụng đất bị thu hồi vẫn là tài sản để lại của người quá cố, do đó các quyền đối với tiền bồi thường phát sinh cũng được pháp luật bảo hộ.

Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất

Khi phát sinh tranh chấp thừa kế liên quan đến tiền bồi thường đất, việc tuân thủ nghiêm ngặt trình tự và thủ tục giải quyết sẽ giúp vụ việc được xử lý một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả. Dưới đây là các bước cơ bản người thừa kế hoặc các bên liên quan cần thực hiện:

Bước đầu tiên là tập hợp tất cả giấy tờ, hồ sơ liên quan để xác minh quyền sở hữu tài sản gốc cũng như giá trị khoản bồi thường:

Quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền
Phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư được phê duyệt
Giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất của người mất để lại di sản
Di chúc hoặc các tài liệu liên quan đến ý nguyện của người quá cố (nếu có)
Giấy khai sinh, giấy tờ chứng minh quan hệ huyết thống hoặc nuôi dưỡng giữa người để lại di sản và người thừa kế

Việc thu thập chứng cứ là rất quan trọng, bởi theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, người khởi kiện phải cung cấp chứng cứ để chứng minh quyền và yêu cầu của mình, đồng thời tòa án có quyền hỗ trợ thu thập chứng cứ khi cần thiết.

Theo quy định pháp luật, trước khi khởi kiện, các bên tranh chấp cần ưu tiên thỏa thuận, hòa giải để giải quyết tranh chấp. Nếu hòa giải không thành công, người có quyền thừa kế có thể khởi kiện tại tòa án nhân dân nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc theo Điều 26 và Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

Hồ sơ khởi kiện và thủ tục tại tòa án

Để khởi kiện tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất, người khởi kiện cần chuẩn bị bộ hồ sơ đầy đủ bao gồm:

Đơn khởi kiện theo mẫu do Tòa án nhân dân tối cao ban hành (Mẫu số 23 – DS)
Giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân với người để lại di sản
Giấy chứng tử của người để lại di sản
Bản kê khai di sản thừa kế
Các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng hoặc quyền sở hữu tài sản
Giấy tờ liên quan đến quyết định thu hồi đất, phương án bồi thường, chi trả tiền bồi thường
Giấy tờ chứng minh việc từ chối nhận di sản (nếu có)
Các chứng cứ, tài liệu khác liên quan đến vụ việc

Trong trường hợp không thể cung cấp đầy đủ tài liệu lúc đầu, người khởi kiện có thể nộp tạm thời các giấy tờ hiện có và bổ sung theo yêu cầu của Tòa án trong quá trình giải quyết.

Quy trình giải quyết tranh chấp tại tòa án

Sau khi nhận được đơn khởi kiện hợp lệ, tòa án sẽ tiến hành các bước sau:

Tiếp nhận và xử lý đơn khởi kiện
Yêu cầu người khởi kiện tạm ứng án phí (nếu có)
Thụ lý vụ án
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm
Tổ chức phiên tòa xét xử sơ thẩm
Xử lý kháng cáo, kháng nghị và thủ tục phúc thẩm (nếu có)

Căn cứ pháp lý và cơ sở để tòa án giải quyết tranh chấp

Trong quá trình giải quyết tranh chấp, tòa án dựa trên nhiều văn bản pháp luật khác nhau, gồm:

Bộ luật Dân sự 2015 (các quy định về di sản thừa kế, quyền sở hữu tài sản)
Luật Đất đai 2013 và các văn bản sửa đổi, bổ sung (quy định về thu hồi đất, bồi thường)
Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (thủ tục giải quyết tranh chấp)
Án lệ và các văn bản hướng dẫn thi hành luật

Việc xác định tiền bồi thường có phải là di sản thừa kế, xác định đúng chủ thể thừa kế và phương thức phân chia di sản chính là trọng tâm của quá trình xét xử.

Cách xác định tiền bồi thường đất là di sản thừa kế

Trong nhiều trường hợp, giá trị tiền bồi thường đất thu hồi có thể bao gồm bồi thường cho nhiều thửa đất khác nhau. Do đó, cần xác định chính xác phần tiền bồi thường tương ứng với thửa đất thuộc quyền sở hữu của người để lại di sản.

Ngoài ra, cũng cần xác định khoản tiền bồi thường đã được chi trả hay chưa, ai đang quản lý số tiền này và căn cứ pháp lý để giao cho người đó.

Việc làm rõ các khoản tiền bồi thường và các khoản hỗ trợ khác (hỗ trợ tái định cư, hỗ trợ ổn định đời sống, chi phí di chuyển tài sản…) là căn cứ quan trọng để giải quyết tranh chấp thừa kế.

Phương thức phân chia di sản thừa kế tiền bồi thường đất

Sau khi xác định tiền bồi thường là di sản thừa kế, việc phân chia sẽ được thực hiện theo 2 phương thức chính:

Thừa kế theo di chúc: Người để lại di sản lập di chúc hợp pháp để chỉ định người thừa kế.
Thừa kế theo pháp luật: Áp dụng khi không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, dựa trên thứ tự ưu tiên được quy định tại Bộ luật Dân sự.

Trong một số trường hợp, cả hai phương thức này có thể cùng được áp dụng, khi một phần di sản được chia theo di chúc, phần còn lại chia theo pháp luật.

Căn cứ xác định người thừa kế hợp pháp và đồng thừa kế

Nếu không có di chúc, pháp luật quy định hàng thừa kế theo thứ tự ưu tiên như sau:

Hàng thứ nhất: Cha, mẹ, vợ/chồng, con cái
Hàng thứ hai, ba: Anh chị em, ông bà, cụ nội ngoại, v.v.

Những người cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Người ở hàng sau chỉ được hưởng nếu hàng trước không còn ai hoặc không có quyền thừa kế.

Ngoài ra, con cháu có thể được hưởng thừa kế thay vị (thừa kế thế vị) nếu cha mẹ họ đã mất.

Để chứng minh quan hệ thừa kế, cần chuẩn bị các giấy tờ như giấy khai sinh, giấy chứng tử, giấy chứng nhận quan hệ hôn nhân, quyết định nuôi con nuôi...

Xác định giá trị khoản tiền bồi thường và các khoản hỗ trợ

Các khoản tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm:

Tiền bồi thường đất theo giá đất cụ thể, được UBND tỉnh/thành phố quy định theo phương pháp hệ số điều chỉnh (hệ số K).
Bồi thường thiệt hại nhà cửa, công trình xây dựng, cây trồng, vật nuôi, chi phí di chuyển tài sản...
Các khoản hỗ trợ khác như hỗ trợ tái định cư, ổn định đời sống, đào tạo nghề, di dời tài sản.

Việc xác định chính xác giá trị các khoản này là cơ sở để phân chia và giải quyết tranh chấp thừa kế.

Vai trò của luật sư trong giải quyết tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất

Luật sư chuyên về thừa kế và đất đai có vai trò quan trọng trong việc:

Tư vấn các phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp, cân nhắc ưu, nhược điểm
Hướng dẫn chuẩn bị hồ sơ, chứng cứ, tài liệu cần thiết
Tham gia các thủ tục hòa giải, thương lượng
Đại diện khách hàng tham gia tố tụng tại tòa án
Hỗ trợ nhận di sản thừa kế sau khi tranh chấp được giải quyết

Tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất là vấn đề phức tạp liên quan đến quyền thừa kế tài sản phát sinh từ việc thu hồi đất, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về pháp luật đất đai, luật dân sự và tố tụng dân sự. Việc nắm rõ quy trình, thủ tục và căn cứ pháp lý sẽ giúp các bên liên quan giải quyết tranh chấp nhanh chóng và chính xác. Long Phan PMT cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, đồng hành cùng Quý khách hàng trong việc giải quyết mọi vấn đề pháp lý liên quan đến thừa kế tiền bồi thường đất đai. Để được tư vấn miễn phí, Quý khách vui lòng liên hệ hotline 1900636387 ngay hôm nay.

Nguồn: Tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất giải quyết như thế nào?

>>> Xem thêm: