THỰC NGHIỆM ĐIỀU TRA TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ: KHI NÀO VÀ QUY TRÌNH THỰC HIỆN
- luatlongphan
- Dec 5
- 6 min read
Thực nghiệm điều tra là một công cụ quan trọng trong tố tụng hình sự, được quy định tại khoản 1 Điều 204 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Biện pháp này cho phép cơ quan điều tra tái hiện hiện trường, diễn lại hành vi nhằm xác minh các chứng cứ, tình tiết vụ án. Thực nghiệm điều tra chỉ được tiến hành khi cần thiết, nhằm làm sáng tỏ các mâu thuẫn hoặc nghi vấn còn tồn tại. Quá trình thực hiện phải được ghi nhận đầy đủ bằng đo đạc, chụp ảnh, quay phim, vẽ sơ đồ và lập biên bản. Bài viết này phân tích các tình huống áp dụng thực nghiệm điều tra và trình tự thủ tục thực hiện theo pháp luật.
Khi nào thực hiện thực nghiệm điều tra?
Thực nghiệm điều tra là biện pháp điều tra đặc biệt, được áp dụng khi các chứng cứ, tài liệu hiện có chưa đủ để kết luận vụ án, hoặc có những mâu thuẫn, tình tiết khó lý giải. Mục tiêu là kiểm chứng lại thông tin, củng cố hoặc loại bỏ giả thuyết điều tra, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho việc giải quyết vụ án.
Để tiến hành, cơ quan có thẩm quyền cần xác định:
Có những nghi vấn, mâu thuẫn cần làm rõ.
Có cơ sở chứng cứ, tài liệu ban đầu đủ để triển khai thực nghiệm.
Xác minh mâu thuẫn và tình tiết nghi vấn
Thực nghiệm điều tra thường được áp dụng khi:
Lời khai mâu thuẫn: Khi lời khai của bị can, người bị hại, hoặc nhân chứng không thống nhất, cần tái hiện tình huống để xác định tính logic và phù hợp với thực tế.
Chi tiết đáng nghi vấn: Khi lời khai có những thông tin khó tin hoặc không hợp lý, cần kiểm chứng qua việc dựng lại hiện trường.
Xác minh khả năng thực hiện hành vi: Nhằm đánh giá liệu một cá nhân có thể thực hiện hành vi cụ thể (ví dụ leo trèo, di chuyển trong thời gian xác định) hay không.
Xác nhận khả năng xảy ra sự kiện: Thực nghiệm cho phép kiểm tra xem sự việc có thể diễn ra như mô tả trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể hay không.
Toàn bộ quá trình phải được đo đạc, vẽ sơ đồ, ghi hình, chụp ảnh và lập biên bản chi tiết, đảm bảo giá trị chứng minh trước pháp luật.
Dựa trên chứng cứ, tài liệu sẵn có
Thực nghiệm điều tra không được tiến hành tùy tiện. Phải dựa trên cơ sở pháp lý và chứng cứ đã thu thập:
Cơ sở pháp lý: Các giả thuyết điều tra phải dựa trên chứng cứ thực tế, như lời khai, biên bản khám nghiệm hiện trường, kết luận giám định hoặc vật chứng.
Mục đích: Kiểm chứng, củng cố hoặc bác bỏ giả thuyết điều tra để định hướng chính xác quá trình giải quyết vụ án.
Tuân thủ pháp luật: Thực hiện nghiêm trình tự, thủ tục quy định tại Điều 204 BLTTHS 2015.
Đảm bảo an toàn: Không xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người tham gia, đồng thời bảo đảm an ninh trật tự và an toàn công cộng.
Biên bản TNĐT, sơ đồ và các tài liệu liên quan là chứng cứ đáng tin cậy phục vụ quá trình tố tụng.
Trình tự và thủ tục thực hiện thực nghiệm điều tra
Thực nghiệm điều tra là quá trình phức tạp, phải tuân thủ nghiêm ngặt ba giai đoạn: Chuẩn bị, Tiến hành và Kết thúc. Mỗi giai đoạn có những yêu cầu riêng để đảm bảo giá trị pháp lý của chứng cứ.
Giai đoạn Chuẩn bị
Giai đoạn này quyết định tính hợp pháp và hiệu quả của thực nghiệm:
Ban hành quyết định: Thủ trưởng hoặc Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra ra quyết định TNĐT, thông báo bằng văn bản cho Viện kiểm sát và những người liên quan về thời gian, địa điểm.
Xác định thành phần tham gia:
Bắt buộc: Điều tra viên (chủ trì), kiểm sát viên, người chứng kiến.
Người thực hiện hành vi: Bị can, người bị hại hoặc nhân chứng, tùy mục đích.
Có thể thêm: Chuyên gia, cán bộ kỹ thuật hình sự, luật sư.
Chuẩn bị phương tiện và bảo vệ hiện trường:
Thiết bị kỹ thuật như máy ảnh, máy quay, dụng cụ đo đạc.
Bảo vệ hiện trường để tránh tác động bên ngoài, đảm bảo kết quả khách quan.
Giai đoạn Tiến hành
Quá trình thực nghiệm diễn ra theo các bước:
Trình bày mục đích và nội dung: Điều tra viên phổ biến nhiệm vụ và vai trò của từng người tham gia.
Tái hiện hành vi: Người thực nghiệm tự thực hiện hành động, không bị hướng dẫn hay mớm cung. Có thể lặp lại nếu cần quan sát kỹ hơn.
Đo đạc và ghi chép: Sử dụng công cụ chuyên dụng, ghi chép số liệu trên sơ đồ hiện trường.
Ghi hình, ghi âm: Quá trình phải được ghi liên tục, đảm bảo tính toàn vẹn và khách quan.
Giám sát của kiểm sát viên: Đảm bảo việc thực nghiệm tuân thủ pháp luật, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên.
Giai đoạn Kết thúc
Sau khi kết thúc, các thủ tục hoàn thiện hồ sơ bao gồm:
Lập biên bản: Ghi nhận đầy đủ thời gian, địa điểm, thành phần tham gia, điều kiện khách quan, diễn biến, kết quả đo đạc và kỹ thuật.
Phê duyệt và ký biên bản: Đọc lại biên bản, nhận ý kiến đóng góp, thống nhất và ký tên.
Biên bản TNĐT, hình ảnh và video sẽ được lưu vào hồ sơ vụ án, trở thành chứng cứ quan trọng trong tố tụng.
Câu hỏi thường gặp
Bị can có thể từ chối TNĐT không?
Có thể, quyền im lặng được pháp luật bảo vệ, nhưng cơ quan điều tra có thể ghi nhận và đánh giá trong tổng thể chứng cứ.
Có thể thực nghiệm vào ban đêm không?
Có thể nếu ánh sáng, thời tiết tương tự hiện trường ban đầu và được ghi rõ trong biên bản.
Có thể thay đổi địa điểm TNĐT không?
Nguyên tắc là tại hiện trường gốc; chỉ thay đổi khi không thể tiến hành hoặc nguy hiểm.
Luật sư có được tham gia TNĐT không?
Có, để bảo vệ quyền lợi và giám sát tính hợp pháp.
Kết quả TNĐT có giá trị pháp lý như thế nào?
Là chứng cứ quan trọng, được tòa án cân nhắc cùng các chứng cứ khác.
Thực nghiệm đối với người chưa thành niên?
Có thể, phải có người đại diện hợp pháp và giáo viên.
Ai chịu trách nhiệm an toàn?
Điều tra viên chủ trì và cơ quan điều tra chịu trách nhiệm, bồi thường khi xảy ra tai nạn.
Dịch vụ luật sư liên quan thực nghiệm điều tra
Long Phan PMT cung cấp tư vấn và đại diện pháp lý chuyên nghiệp trong các vụ án có thực nghiệm điều tra. Dịch vụ bao gồm:
Tư vấn quyền và nghĩa vụ trong TNĐT.
Hướng dẫn ứng phó với các dạng TNĐT.
Soạn thảo hồ sơ pháp lý.
Giám sát trình tự TNĐT đúng quy định.
Bảo vệ quyền về sức khỏe, danh dự và tính mạng.
Yêu cầu kiểm tra, xác minh bổ sung khi cần.
Tham gia với tư cách luật sư bào chữa, bảo vệ quyền lợi cho người tham gia tố tụng.
Thực nghiệm điều tra là biện pháp tố tụng thiết yếu, đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt về trình tự và thủ tục để đảm bảo chứng cứ khách quan, chính xác. Long Phan PMT cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, giúp Quý khách hàng giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan một cách thuận lợi và đúng quy định. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí.
>>> Xem thêm:
Comments