GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THỪA KẾ QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT BẰNG CÁC PHƯƠNG THỨC NÀO?
- luatlongphan
- 4 days ago
- 11 min read
Việc giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất là một trong những vấn đề pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về cả lĩnh vực thừa kế và luật đất đai. Tranh chấp trong thừa kế quyền sử dụng đất thường không chỉ liên quan đến các quy định chung về thừa kế tài sản mà còn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin toàn diện, chi tiết và dễ hiểu nhất về cách thức xử lý tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất, giúp quý vị có cái nhìn rõ ràng và hướng đi đúng đắn khi đối mặt với các tình huống tương tự.

Hướng dẫn chi tiết cách giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Trong thực tế đời sống, việc phân chia di sản thừa kế, đặc biệt là quyền sử dụng đất, diễn ra rất phổ biến nhưng không phải lúc nào cũng thuận lợi, dễ dàng. Rất nhiều trường hợp tranh chấp xảy ra do các bên đồng thừa kế không thể thống nhất được quyền lợi hoặc cách thức phân chia tài sản. Những mâu thuẫn này thường xuất phát từ sự không đồng thuận về phần đất được hưởng, di chúc không rõ ràng hoặc thậm chí mâu thuẫn trong quan hệ gia đình.
Để giải quyết các tranh chấp này, pháp luật hiện hành cho phép các bên áp dụng các phương thức chủ yếu như sau:
Thương lượng và hòa giải trực tiếp giữa các bên có tranh chấp: Đây là phương pháp được khuyến khích nhằm giữ gìn mối quan hệ gia đình, giảm thiểu thiệt hại về mặt thời gian và chi phí.
Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền: Trường hợp các bên không thể tự thỏa thuận, hòa giải được, việc đưa vụ việc ra Tòa án là con đường cuối cùng để giải quyết tranh chấp.
Phương thức thương lượng, hòa giải – Giải pháp hiệu quả và ít tốn kém
Thương lượng và hòa giải luôn là cách thức được đề cao khi giải quyết các mâu thuẫn trong thừa kế quyền sử dụng đất bởi tính linh hoạt và tiết kiệm. Phương pháp này có thể tiến hành ở nhiều cấp độ khác nhau:
Hòa giải tự nguyện trong phạm vi gia đình: Các thành viên liên quan ngồi lại trao đổi, trình bày nguyện vọng, từ đó cùng nhau đi đến thống nhất về cách chia di sản.
Hòa giải tại cơ quan Nhà nước cấp xã: Khi các bên không thể tự giải quyết, có thể đề nghị Ủy ban nhân dân cấp xã hỗ trợ tổ chức hòa giải theo quy định pháp luật.
Lập biên bản ghi nhận kết quả hòa giải: Nếu hòa giải thành công, cần lập biên bản hoặc văn bản thỏa thuận để làm bằng chứng pháp lý về sự đồng thuận của các bên.
Phương thức này không chỉ giúp giảm thiểu tranh chấp kéo dài mà còn bảo vệ tốt các mối quan hệ tình cảm gia đình, hạn chế tối đa sự căng thẳng trong quá trình xử lý.
Khi hòa giải thất bại – Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền
Trong trường hợp các bên không thể tự thỏa thuận hoặc hòa giải không thành, giải pháp pháp lý tiếp theo là tiến hành khởi kiện tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấp có thẩm quyền. Theo quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP, việc hòa giải tại UBND cấp xã không phải là điều kiện bắt buộc để khởi kiện Tòa án, tuy nhiên các bên vẫn có thể lựa chọn hòa giải tại cơ quan này nếu muốn.
Quy trình khởi kiện thường bao gồm các bước cơ bản sau:
Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện đầy đủ và chính xác: Gồm đơn khởi kiện và các tài liệu chứng minh quyền lợi, nhân thân liên quan đến di sản thừa kế.
Nộp đơn và tạm ứng án phí: Người khởi kiện phải nộp tạm ứng án phí theo quy định trừ trường hợp được miễn, sau đó Tòa án sẽ ra thông báo thụ lý vụ án.
Tòa án tiến hành xác minh, thu thập chứng cứ: Để đảm bảo tính khách quan và minh bạch trong giải quyết tranh chấp.
Mở phiên hòa giải tại Tòa: Tòa án sẽ tạo điều kiện cho các bên thương lượng, nếu hòa giải không thành sẽ tiến hành xét xử.
Xét xử và thi hành án: Kết quả phán quyết của Tòa án sẽ được thi hành nghiêm túc theo quy định pháp luật.
Thành phần hồ sơ cần chuẩn bị khi khởi kiện tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Để Tòa án xem xét và xử lý vụ tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất, người khởi kiện cần chuẩn bị một bộ hồ sơ đầy đủ, bao gồm:
Đơn khởi kiện theo mẫu quy định.
Giấy tờ nhân thân của người khởi kiện: Chứng minh nhân dân, căn cước công dân, hộ chiếu hoặc giấy tờ hợp pháp tương đương.
Giấy tờ liên quan đến người đã chết: Giấy chứng tử, giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn, hoặc các giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân.
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, sử dụng đất: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy tờ về tài sản gắn liền với đất, hoặc các giấy tờ liên quan đến quyền sử dụng đất là di sản thừa kế.
Di chúc (nếu có).
Các giấy tờ, tài liệu khác liên quan đến di sản thừa kế: Hợp đồng mua bán, chuyển nhượng, biên bản hòa giải (nếu có).
Việc chuẩn bị hồ sơ chính xác, đầy đủ là cơ sở quan trọng để Tòa án thụ lý và giải quyết nhanh chóng vụ việc.
Nghĩa vụ tạm ứng án phí và thủ tục thụ lý vụ án
Khi người khởi kiện nộp hồ sơ đầy đủ, nếu hồ sơ hợp lệ, Tòa án sẽ thông báo người khởi kiện nộp tạm ứng án phí theo quy định. Việc này là điều kiện bắt buộc để Tòa án thụ lý và giải quyết vụ việc theo Điều 191 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Trong một số trường hợp đặc biệt, người khởi kiện có thể được miễn nộp án phí.
Sau khi nhận được án phí, Tòa án sẽ ra quyết định thụ lý và bắt đầu tiến trình giải quyết tranh chấp thừa kế theo thủ tục tố tụng dân sự.

Quá trình xác minh và chuẩn bị xét xử tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Tòa án sẽ tiến hành xác minh, thu thập các chứng cứ cần thiết để đảm bảo phán quyết chính xác và khách quan. Các nội dung được xem xét kỹ lưỡng gồm:
Xác minh nhân thân của người đã chết: Quan hệ huyết thống, hôn nhân, các mối quan hệ gia đình có liên quan.
Xác minh tính hợp pháp của di chúc: Đảm bảo di chúc được lập hợp pháp, không bị ép buộc, giả mạo, hoặc vi phạm điều cấm của pháp luật.
Xác minh người thừa kế hợp pháp: Đối chiếu với quy định pháp luật và nội dung di chúc (nếu có).
Xác minh quan hệ giữa người chết và người thừa kế: Để xác định phần thừa kế cụ thể từng người được hưởng.
Xác minh quyền sử dụng đất: Nguồn gốc, hiện trạng, giấy tờ pháp lý liên quan đến quyền sử dụng đất và các tài sản gắn liền với đất.
Ngoài ra, Tòa án còn có thể:
Yêu cầu các tổ chức, cá nhân cung cấp thêm tài liệu, chứng cứ.
Áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời để bảo vệ quyền lợi.
Thẩm định, định giá tài sản để phục vụ phân chia.
Tổ chức thẩm định tại chỗ khi cần thiết.
Quá trình này nhằm bảo đảm rằng mọi quyết định đưa ra đều dựa trên cơ sở pháp lý và thực tế rõ ràng.
Các cấp xét xử và thủ tục thi hành án trong tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự, tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất được giải quyết qua hai cấp xét xử:
Cấp sơ thẩm: Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết.
Cấp phúc thẩm: Nếu một trong các bên không đồng ý với bản án sơ thẩm, có thể kháng cáo trong thời hạn luật định. Bản án phúc thẩm có hiệu lực ngay và không được kháng cáo tiếp.
Trường hợp phát hiện vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hoặc có tình tiết mới ảnh hưởng đến bản chất vụ án, đương sự có thể yêu cầu giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.
Lưu ý quan trọng: Mặc dù thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế là 30 năm (Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015), nhưng các trường hợp bị đình chỉ trước đó do áp dụng quy định cũ vẫn có quyền khởi kiện lại theo quy định mới (Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP).
Những nội dung quan trọng Tòa án xem xét khi giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Khi giải quyết tranh chấp, Tòa án sẽ tập trung đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố sau:
Phương thức thừa kế được áp dụng
Thừa kế theo di chúc: Tòa kiểm tra tính hợp pháp của di chúc, nếu hợp lệ thì chia di sản theo nội dung di chúc.
Thừa kế theo pháp luật: Áp dụng khi không có di chúc hoặc di chúc vô hiệu. Việc chia thừa kế dựa trên các hàng thừa kế quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015.
Trường hợp di chúc có hiệu lực một phần: Phần tài sản thuộc di chúc hợp pháp được chia theo di chúc, phần còn lại chia theo pháp luật.
Xác định quyền hưởng thừa kế là quyền sử dụng đất
Tòa án sẽ làm rõ:
Ai có quyền thừa kế theo luật và di chúc.
Người để lại di sản có quyền sử dụng đất hợp pháp không.
Quyền sử dụng đất có nằm trong diện tranh chấp hay bị hạn chế giao dịch không.
Quyền sử dụng đất đã được cấp giấy chứng nhận hay chưa, nếu chưa thì có tài liệu chứng minh hợp pháp không.
Người thừa kế có bị truất quyền hay từ chối nhận thừa kế không.
Xem xét trường hợp thừa kế không phụ thuộc di chúc.
Công sức quản lý, tôn tạo của người trông coi tài sản
Pháp luật có quy định ghi nhận công sức đầu tư, bảo quản, tôn tạo tài sản của người trông coi hoặc người thừa kế nếu có bằng chứng chứng minh. Công sức này có thể được tính toán và phân chia một phần tài sản tương ứng cho người có công lao trong quá trình quản lý, cải tạo đất đai.
Án lệ số 05/2016/AL đã khẳng định nguyên tắc này và được áp dụng rộng rãi trong giải quyết tranh chấp.
Các vấn đề pháp lý khác liên quan đến quyền sử dụng đất
Xác định người thừa kế có đủ điều kiện pháp luật về đất đai để được công nhận quyền sử dụng đất tại Việt Nam hay không.
Kiểm tra xem đất có đủ điều kiện tách thửa, phân chia theo pháp luật địa phương hay không.
Phân biệt rõ người thừa kế nhận quyền sử dụng đất trực tiếp và người thừa kế nhận giá trị quyền sử dụng đất.
Các câu hỏi thường gặp khi giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
1. Thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế quyền sử dụng đất là bao lâu?
Theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hạn khởi kiện là 30 năm kể từ ngày mở thừa kế (ngày người để lại di sản chết). Nếu quá thời hạn này, quyền yêu cầu chia di sản có thể mất hiệu lực.
2. Người khởi kiện ngoài tạm ứng án phí còn phải chịu những chi phí nào khác?
Ngoài án phí sơ thẩm, người khởi kiện và các đương sự khác có thể phải thanh toán các khoản chi phí như: thẩm định giá tài sản, giám định, chi phí người làm chứng, phiên dịch (nếu có),… Tất cả được quy định trong Bộ luật Tố tụng Dân sự và các văn bản hướng dẫn liên quan.
3. Tòa án xử lý thế nào khi quyền sử dụng đất chưa có giấy chứng nhận hoặc đứng tên người khác?
Tòa án sẽ xem xét các tài liệu khác để xác minh nguồn gốc và quá trình sử dụng hợp pháp. Nếu giấy chứng nhận đứng tên người khác, tòa sẽ làm rõ tính pháp lý và mối quan hệ của người đứng tên với di sản thừa kế.
4. Án lệ số 05/2016/AL được áp dụng ra sao?
Án lệ này công nhận quyền hưởng thừa kế của người có công sức quản lý, bảo quản, cải tạo đất, khi chia di sản sẽ tính đến phần giá trị gia tăng từ công sức đó, đảm bảo sự công bằng.
5. Hòa giải tại UBND cấp xã có bắt buộc trước khi khởi kiện không?
Không bắt buộc, nhưng nếu hòa giải thành công sẽ giảm bớt thủ tục và chi phí cho các bên.
Dịch vụ tư vấn giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Việc giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất thường khá phức tạp, đòi hỏi người tham gia phải có kiến thức sâu rộng về luật thừa kế và luật đất đai. Do vậy, việc sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp là cần thiết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên được bảo vệ tối đa.
Dịch vụ tư vấn của các luật sư, tổ chức pháp lý chuyên nghiệp sẽ hỗ trợ bạn:
Tư vấn pháp luật thừa kế và đất đai: Giải thích chi tiết về quyền và nghĩa vụ của từng bên trong tranh chấp, các quy định pháp luật liên quan.
Hướng dẫn chuẩn bị hồ sơ khởi kiện, thủ tục tố tụng: Giúp khách hàng hoàn thiện hồ sơ đúng quy cách, tránh sai sót gây ảnh hưởng đến quá trình xử lý.
Đại diện tham gia hòa giải và tố tụng tại Tòa án: Đảm bảo quyền lợi cho khách hàng trong suốt quá trình thương lượng và giải quyết tranh chấp.
Đánh giá, phân tích chứng cứ và xây dựng phương án pháp lý tối ưu: Giúp khách hàng có căn cứ vững chắc để bảo vệ quyền lợi.
Hỗ trợ thi hành án sau khi có bản án hoặc quyết định của Tòa án.

Tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất là vấn đề pháp lý thường xuyên xảy ra với nhiều tình huống phức tạp và nhạy cảm. Để giải quyết tranh chấp này một cách hợp pháp và bền vững, các bên cần hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình theo pháp luật, ưu tiên sử dụng phương pháp hòa giải trước khi đưa vụ việc ra Tòa án. Long Phan PMT cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, giúp Quý khách hàng giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan một cách thuận lợi và đúng quy định. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí.
>>> Xem thêm:
Comentários